تولد تراژدی از روح طنز: هویت و ژانر در نمایشنامه های نجف بیگ وزیرف

چکیده نجف بیگ وزیروف  دومین نمایشنامه نویس مسلمان قفقاز، پس از آخوندزاده  در ایران نویسندة مهجوری است. در این پژوهش، زمینه های اجتماعی ژانر در نمایشنام ههای طنز وزیروف بررسی می شود. به گفتة نظریه پردازانی چون نورتراپ فرای، واژة طنز ) satire ( را می توان در دو معنا به کار برد: طنز همچون وجه ادبی )محاکات فروتر( و طنز همچون ژانر )میتوس زمستان(. در معنای نخست، طنز به احساس حقارت وزیروف به هویت قوم یاش دلالت می کند و در معنای دوم، تصویری بدبینانه و ضدآرمانی از مناسبات اخلاقی را به نمایش می گذارد )نقطة مقابل خوش بینی کمدی(. با تکیه بر مفاهیم روانکاوی لاکان و تحلیل رابطة خود و دیگری، نشان داده می شود که گرایش نویسندگانی چون وزیروف به طنز، بیش از آنکه ناشی از جهل و خرافه پرستی مردم مسلمان قفقاز باشد، بر بحران هویت روشنفکران قفقاز در برابر نگاه تحقیرآمیز استعمارگران روس دلالت دارد و همچون نوعی نهاد اخلاقی خیالی، میل سرکوب شدة آنان به مشارکت در ساختار اداری و سیاسی جامعه را جبران می کند. بررسی نمایشنامه های وزیروف به ترتیب تاریخ نگارش، نشان می دهند که این بحران هویت در حد مضمون باقی نمانده و فرم آثار وزیروف را گرفتار آشفتگی و دوپارگی فزاینده ای کرده است